کهکشان

تصویر یک کهکشان مارپیچی

کهکشان‌ها سامانه‌هایی بزرگ و با اندازه و مرزی مشخّص هستند که از ستاره ها، بقایای ستاره‌نماها (شبه ستاره‌ها)، ماده تاریک، گازها و گرد غبارهای میان ستاره‌ای که با نیروهای گرانشی به گرد هم آمده‌اند، تشکیل یافته‌اند. کوچکترین کهکشان‌ها دارای پهنایی برابر با چند صد سال نوری، شامل نزدیک به ۱۰ میلیون ستاره هستند. بزرگترین کهکشان‌ها تا ۳ میلیون سال نوری پهنا دارند و شامل بیش از ۱۰۰۰۰۰ میلیارد ستاره هستند. ماده تاریک در اخترشناسی و کیهانشناسی، ماده ای فرضی

تصویر مادون قرمز هسته مرکزی کهکشان راه شیری

کهکشان ستاره فشان

تصویر کهکشان کوتوله ان‌جی‌سی ۴۴۴۹ که توسط تلسکوپ هابل ثبت شده‌است

تصویر کهکشان بیضی شکل و غول پیکر ESO 325-G004

نگاره شبیه سازی شده از یک سیاه‌چاله

است که چون از خود شید(نور) (امواج الکترومغناطیسی) گسیل یا بازتاب نمی‌کند، نمی‌توان آن را مستقیماً دید اما از اثرات گرانشی موجود بر روی اجسام مرئی، همانند ستاره‌ها و کهکشان‌ها، می‌توان به وجود آن پی برد. درک و تجسم ماده تاریک آسان نیست اما در دانش ستاره شناسی حائز اهمیت است.^{[۱][۲][۳][۴][۵]}

محتویات

• ۱ بزرگی، ویژگی‌ها، ریخت شناسی، دسته بندی
• ۲ گونه‌های کهکشان از دید ریخت شناسی
• ۳ ریشه شناسی واژه کهکشان (Galaxy)
• ۴ کهکشان راه شیری
• ۵ کهکشان آندرومدا
• ۶ کهکشان‌های فعال و غیر عادی
• ۷ کوازارها (ستاره نماها)
• ۸ کهکشان‌های رادیویی
• ۹ تصادم کهکشان‌ها
• ۱۰ خوشه‌های کهکشانی
• ۱۱ گروه محلی
• ۱۲ ابر خوشه‌ها
• ۱۳ کهکشانخواری
• ۱۴ خوشه دوشیزه(سنبله)
• ۱۵ شکل برخی کهکشان‌ها و فاصله آنها تا کهکشان راه شیری
• ۱۶ کمپانی‌ها
• ۱۷ جستارهای وابسته
• ۱۸ منابع

برچسب‌ها: منظومه شمسی

خورشید

خورشید

داده‌های دیداری
میانگین فاصله از زمین	۱٫۴۹۶‎×۱۰^۱۱ m ۸٫۳۱ دقیقه با سرعت نور
درخشش دیداری (V)	−۲۶٫۷۴^م ^[۱]
قدر مطلق	۴٫۸۳^م ^[۱]
رده‌بندی ستارگان	G2V
متالیسیته	Z = ۰٫۰۱۷۷^[۲]
قطر زاویه‌ای	۳۱٫۶′ - ۳۲٫۷′ ^[۳]
صفت‌ها	خورشیدی
ویژگی‌های مداری
میانگین فاصله از هستهٔ راه شیری	~۲٫۵‎×۱۰^۲۰ م ۲۶ ۰۰۰ سال نوری
دورهٔ کهکشانی	(۲٫۲۵–۲٫۵۰)‎×۱۰^۸ a
سرعت	~۲٫۲۰‎×۱۰^۵ m/s (گردش به‌دور مرکز کهکشان) ~۲‎×۱۰^۴ m/s (نسبت به سرعت میانگین ستاره‌های دیگر در همسایگی ستاره‌ای)
ویژگی‌های فیزیکی
میانگین قطر	۱٫۳۹۲‎×۱۰^۹ m ^[۱] ۱۰۹ زمین
شعاع استوایی	۶٫۹۵۵‎×۱۰^۸ م ^[۴] ۱۰۹ × زمین^[۴]
محیط استوایی	۴٫۳۷۹‎×۱۰^۹ m ^[۴] ۱۰۹ × زمین^[۴]
فشردگی	۹‎×۱۰^−۶
مساحت	۶٫۰۸۷۷‎×۱۰^۱۸ m² ^[۴] ۱۱ ۹۹۰ × زمین^[۴]
حجم	۱٫۴۱۲۲‎×۱۰^۲۷ m³ ^[۴] ۱ ۳۰۰ ۰۰۰ زمین
جِرم	۱٫۹۸۹۱ ‎×۱۰^۳۰ ک‌گ^[۱] ۳۳۲ ۹۴۶ زمین
چگالی میانگین	۱٫۴۰۸ ‎×۱۰^3 ک‌گ/م³^[۴]^[۱]^[۵]
چگالی‌های گوناگون	هسته: ۱٫۵‎×۱۰^۵ ک‌گ/م³ فتوسفیر پایینی: ۲‎×۱۰^-۴ ک‌گ/م³ کروموسفیر پایینی: ۵‎×۱۰^-۶ ک‌گ/م³ هالهٔ میانگین: ۱۰‎×۱۰^-۱۲ک‌گ/م³^[۶]
گرانش سطحی استوایی	۲۷۴٫۰ m/s^۲ ^[۱] ۲۷٫۹۴ g ۲۸ × گرانش سطحی زمین^[۴]
سرعت گریز (از سطح)	۶۱۷٫۷ km/s ^[۴] ۵۵ × زمین^[۴]
دما برای سطح (مؤثر)	۵ ۷۷۸ K ^[۱]
دما برای هاله	~۵‎×۱۰^۶ K
دما برای هسته	~۱۵٫۷‎×۱۰^۶ K ^[۱]
درخشش (Lsol)	۳٫۸۴۶‎×۱۰^۲۶ W ^[۱] ~۳٫۷۵‎×۱۰^۲۸ lm ~۹۸ lm/W اثر
شدت میانگین (Isol)	۲٫۰۰۹‎×۱۰^۷ W m^-۲ sr^-۱
ویژگی‌های گردش
انحراف محوری	۷٫۲۵° ^[۱] (به دایرةالبروج) ۶۷٫۲۳° (به صفحهٔ کهکشانی)
بُعد برای قطب شمال^[۷]	۲۸۶٫۱۳° ۱۹ ساعت ۴ دقیقه ۳۰ ث
میل برای قطب شمال	+۶۳٫۸۷° ۶۳°۵۲' شمالی
دورهٔ دوران ستاره‌ای (در عرض جغرافیایی ۱۶°)	۲۵٫۳۸ روز ^[۱] ۲۵ ر ۹ س ۷ دقیقه ۱۳ ث^[۷]
(در استوا)	۲۵٫۰۵ روز ^[۱]
(در قطب‌ها)	۳۴٫۳ روز ^[۱]
سرعت دوران (در استوا)	۷٫۲۸۴ ‎×۱۰^۳ km/h
ترکیب فتوسفیری (برپایهٔ جِرم)
هیدروژن	۷۳٫۴۶ ٪^[۸]
هلیوم	۲۴٫۸۵ ٪
اکسیژن	۰٫۷۷ ٪
کربن	۰٫۲۹ ٪
آهن	۰٫۱۶ ٪
گوگرد	۰٫۱۲ ٪
نئون	۰٫۱۲ ٪
نیتروژن	۰٫۰۹ ٪
سیلیکون	۰٫۰۷ ٪
منیزیوم	۰٫۰۵ ٪
این جعبه: نمایش • بحث • ویرایش

خورشید (نام‌های ادبی یا قدیمی: خور، هور، مهر، روز) یکی از ستارگان کهکشان راه شیری و تنها ستارهٔ سامانهٔ خورشیدی است که در مرکز آن جای دارد. می‌توان گفت خورشید یک کُرهٔ کامل است که از پلاسمای داغ ساخته شده‌است و در میانهٔ آن میدان مغناطیسی برقرار است.^[۹][۱۰] این ستاره که قطری نزدیک به ۱٬۳۹۲٬۰۰۰ کیلومتر دارد سرچشمهٔ اصلی نور، گرما و زندگی بر روی زمین است. قطر خورشید نزدیک به ۱۰۹ برابر قطر زمین و جرم آن ۳۳۰ هزار برابر جرم زمین برابر با ۲‎×۱۰^۳۰ کیلوگرم است به این ترتیب ۹۹٫۸۶٪ جرم کل سامانهٔ خورشیدی از آن خورشید است.^[۱۱]

انفجار نهایی یک ستارهٔ سنگین را ابرنواختر می‌نامند ولی خورشید ما هیچ‌گاه انفجاری این‌چنین را تجربه نخواهد کرد چرا که کمترین جرم مورد نیاز برای رخداد یک ابرنواختر، هشت برابر جرم خورشید ما است.^[۱۲] از نظر شیمیایی سه-چهارم جرم خورشید را هیدروژن و باقی‌ماندهٔ آن را بیشتر هلیم می‌سازد. پس از هیدروژن و هلیم، عنصرهای سنگین از سازندگان دیگر خورشید اند که عبارتند از: اکسیژن، کربن، نئون و آهن و... این عنصرها، سازندهٔ ۱٫۶۹٪ از جرم خورشید اند که خود این مقدار ۵٬۶۲۸ برابر جرم زمین است.^[۱۳]

خورشید در رده‌بندی ستارگان بر پایهٔ رده بندی طیفی، در دستهٔ G27 جای دارد و به صورت غیر رسمی با نام کوتولهٔ زرد از آن یاد می‌شود چون پرتوهای پیدای آن در طیف زرد-سبز شدیدتر است. هر چند که رنگ آن از سطح زمین، سفید باید دیده شود ولی چون پراکندگی نور آبی در جو وجود دارد، به رنگ زرد دیده می‌شود (پراکندگی رایلی).^[۱۴][۱۵] همچنین در برچسب رده‌بندی طیفی، G2، گفته شده که دمای سطح خورشید نزدیک به ۵۷۷۸ کلوین (۵۵۰۵ سانتیگراد) است و در V گفته شده‌است که خورشید مانند بیشتر ستارگان، یک ستارهٔ رشتهٔ اصلی است و درنتیجه انرژی خود را از راه همجوشی هسته‌ای هسته ی هیدروژن به هلیم فراهم می‌کند و در هر ثانیه، در هستهٔ خود، ۶۲۰ میلیون تُن هیدروژن را دچار همجوشی می‌کند. در دوره‌ای کیهان شناسان می‌گفتند که خورشید نسبت به دیگر ستارگان، ستاره‌ای کوچک و ناچیز است ولی امروزه بر این باور اند که خورشید از ۸۵٪ ستارگان کهکشان راه شیری درخشان تر است. چون بیشتر آن‌ها کوتوله‌های سرخ اند.^[۱۶][۱۷] بزرگی قدر مطلق خورشید ۴٫۸۳+ است البته چون خورشید نزدیک ترین ستاره به زمین است، برای آن، خورشید درخشان ترین جرم در آسمان دانسته می‌شود و قدر ظاهری آن ۲۶٫۷۴- است.^[۱۸][۱۹] تاج خورشیدی پیوسته در حال پراکندن بادهای خورشیدی در فضا است. این بادها، جریان‌هایی از ذره‌های باردار اند که تا فاصله‌ای نزدیک به ۱۰۰ واحد نجومی توان دارند. حباب‌های ساخته شده در محیط میان‌ستاره‌ای که در اثر بادهای خورشیدی ساخته شده‌اند، بزرگترین سازهٔ پیوستهٔ پدید آمده در منظومهٔ خورشیدی اند.^[۲۰][۲۱]

هم اکنون خورشید در حال سفر از میان ابر میان‌ستاره‌ای محلی در ناحیهٔ حباب محلی در لبهٔ بازوی شکارچی از کهکشان راه شیری است. از میان ۵۰ ستاره‌ای که تا شعاع ۱۷ سال نوری، در همسایگی زمین قرار دارند، (نزدیک ترین آن‌ها یک کوتولهٔ سرخ به نام پروکسیما قنطورس است که ۴٫۲ سال نوری فاصله دارد.) از دیدگاه جرم، خورشید رتبهٔ چهارم را در میان آن‌ها دارد.^[۲۲] اگر از قطب شمالی کهکشان نگاه کنیم، خورشید به صورت ساعتگرد به گرداگرد مرکز کهکشانی راه شیری در گردش است و از آن نقطه نزدیک به ۲۴٬۰۰۰ تا ۲۶٬۰۰۰ سال نوری فاصله دارد، امید آن می‌رود که این گردش را ۲۲۵ تا ۲۵۰ میلیون سال دیگر به پایان برساند و دور خود را کامل کند. از آنجایی که کهکشان ما نسبت به تابش زمینهٔ کیهانی (CMB) در راستای صورت فلکی مار باریک با سرعت ۵۵۰ کیلومتر بر ثانیه در حرکت است، درنتیجه سرعت بدست آمده برای خورشید نسبت به CMB در راستای صورت‌های فلکی پیاله یا شیر، ۳۷۰ کیلومتر بر ثانیه می‌شود.^[۲۳]

فاصلهٔ متوسط خورشید از زمین نزدیک به ۱۴۹٫۶ میلیون کیلومتر است (یک واحد نجومی) است البته این فاصله در هنگامه‌های گوناگون حرکت زمین به گرد خورشید (در نقطه‌های اوج و حضیض) در ماه‌های ژانویه تا ژوئیه فرق می‌کند.^[۲۴] در این فاصلهٔ میانگین، برای نور ۸ دقیقه و ۱۹ ثانیه زمان برده می‌شود تا از خورشید تا زمین سفر کند. می توان گفت انرژی آمده از نور سفید خورشید، باعث ادامهٔ فرایند نورساخت، بوجود آمدن اقلیم و آب و هوای زمین و درنتیجه، فراهم کنندهٔ زندگی برای همهٔ جانداران روی زمین است.^[۲۵] نقش برجستهٔ خورشید بر وضعیت زمین از سال‌های دور، از دوران پیشاتاریخ برای انسان شناخته شده بود به همین دلیل برای بسیاری از فرهنگ‌ها خورشید به عنوان یک خدا دانسته شده بود. همواره پیشرفت دانش از چیستی خورشید با کندی بسیار همراه بوده تا آنکه در سدهٔ ۱۹ میلادی آگاهی اندکی از مواد سازندهٔ خورشید و منبع انرژی آن بدست آمد. تلاش برای آگاهی بیشتر از خورشید همچنان ادامه دارد چون همچنان شماری از پدیده‌ها و رفتارهای بدون توضیح علمی در خورشید دیده می‌شود.

محتویات

• ۱ نام و ریشه
• ۲ ویژگی‌ها
  • ۲.۱ هسته
  • ۲.۲ ناحیهٔ تابشی
  • ۲.۳ ناحیهٔ همرفتی
  • ۲.۴ شیدسپهر
  • ۲.۵ جو خورشیدی
  • ۲.۶ میدان مغناطیسی
• ۳ ساختار شیمیایی
  • ۳.۱ گروه آهن
• ۴ چرخه‌های خورشید
  • ۴.۱ لکه‌های خورشیدی و چرخهٔ آن‌ها
  • ۴.۲ چرخه‌های بلندمدت
• ۵ چرخهٔ زندگی
  • ۵.۱ سرنوشت زمین
• ۶ نور خورشید
• ۷ جای خورشید در میانهٔ کهکشان
• ۸ سامانهٔ خورشیدی
• ۹ پرسش‌های نظری
  • ۹.۱ مسئلهٔ نوترینوی خورشیدی
  • ۹.۲ مسئلهٔ گرمای تاج خورشیدی
  • ۹.۳ مسئلهٔ کم نوری خورشید در جوانی
• ۱۰ تماشای خورشید و اثر آن
• ۱۱ ویژگی فیزیکی
• ۱۲ منابع

برچسب‌ها: منظومه شمسی

ماه

ماه
قطر کره ماه	۳۴۷۶ کیلومتر ( یک چهارم قطر زمین )
فشردگی دو قطب	۰.۰۰۲ کیلومتر
ثقل سطحی در مقایسه با زمین(۱)	۰.۱۶۵
سرعت گریز	۲.۳۷ کیلومتر بر ثانیه
تمایل محور نسبت به سطح مدار آن	۱.۵۳ درجه
سطح	۳۸ میلیون کیلومتر مربع
دما	منفی ۱۷۳ (شب) مثبت ۱۱۷ (روز)
زمان گردش دور زمین	۲۷ روز و ۷ ساعت و ۴۳ دقیقه
مرتفع ترین قله	۱۱۳۵۰ متر

ماه «نشانهٔ نجومی: ☾» تنها قمر طبیعی سیارهٔ زمین است و با بازتاباندن نور خورشید، شب‌های زمین را کمی روشن می‌کند.

ماه پنجمین قمر طبیعی بزرگ در منظومه خورشیدی در میان ۱۷۳ ماه موجود در این منظومه است. قطر ماه حدود ۳۵۰۰ کیلومتر است؛ جوّ ندارد و سطح آن از برخورد سنگ‌های آسمانی آبله‌گون است.

قطر کره ماه یک‌چهارم کره زمین است و هیچ سیاره دیگری در منظومه خورشیدی، نسبت به اندازهٔ خود ماهی به این بزرگی ندارد. چگالی ماه چهار پنجم چگالی زمین است.

انسان‌ها از قدیم از کره ماه و چرخش منظم آن برای گاهشماری، به‌ویژه در کشاورزی، بهره می‌گرفتند، مسافران و دریانوردان نیز از نور و حضور ماه برای جهت‌یابی و ناوبری استفاده می‌کردند؛ ماه هم‌چنین در اسطوره‌های اقوام حضور زیادی دارد و در برخی فرهنگ‌ها حتی آن را به عنوان یک ایزد پرستش می‌کرده‌اند. گرانش (جاذبه) ماه باعث به‌وجود آمدن جزر و مد آب‌های کره زمین می‌شود و گرانش کره ماه هم‌چنین باعث باثبات ماندن محور گردش زمین به‌دور خود می‌شود که در صورت عدم وجود ماه، انحراف محوری زمین مرتبا تغییر می‌کرد و این امر باعث آشفته شدن آب و هوا و فصل‌ها در زمین می‌شد.

 

برچسب‌ها: منظومه شمسی
ادامه مطلب